Το Δέντρο, Guido Mina di Sospiro

Ένα από τα πιο πρωτότυπα βιβλία που έχω διαβάσει. Από τον τίτλο καταλαβαίνει κανείς ότι πρόκειται για την ιστορία ενός δέντρου και πιο συγκεκριμένα μιας τάξου. Εύκολα υποψιάζεται κανείς ότι το βιβλίο θα έχει μια οικολογική χροιά. Παρ’ όλα αυτά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.
Ο Αγγλικός τίτλος είναι «The Story of Yew” (Η ιστορία της Τάξου). Η λέξη “yew”, όμως, είναι ομόηχη με την αντωνυμία «you». Θα μπορούσε κανείς, ακούγοντας το να κάνει τον συνειρμό ότι πρόκειται για την ιστορία σου, του καθένα μας δηλαδή. Έτσι, από την αρχή το βιβλίο απευθύνεται στους αναγνώστες και ζητάει την ενεργή συμμετοχή στην διήγηση της Τάξου.
Το δέντρο ξεκινάει την αφήγηση του κυριολεκτικά από την αρχή:
«Είκοσι τέσσερις χιλιάδες επτακόσια σαράντα φεγγάρια πριν: Θυμάμαι… που γεννήθηκα . Θυμάμαι ότι ξεφύτρωσα αργά από την μαλακή Γη, δεχόμενη το καλωσόρισμα της μητέρας. Ήμουν τόσο κοντά στο έδαφος, και παρ’ όλα αυτά κοιτούσα ήδη ψηλά στον ουρανό με τα πρώτα μου φυλλαράκια».
Μια γλώσσα άκρως ποιητική που παραπέμπει σε παραμύθι. Θα μπορούσε να διαβαστεί κι έτσι το βιβλίο αυτό, ως ένα παραμύθι, μιας και η Τάξος αργότερα θα γίνει η βασίλισσα του δάσους και σχεδόν όλα τα παραμύθια έχουν μια βασίλισσα. Ένα παραμύθι αλληγορικό, όμως, με πολλά κρυμμένα νοήματα, του οποίου η Βασίλισσα αυτή θα μας θυμίσει πολλές φορές τους ανθρώπους. Στα νεανικά της χρόνια ματαιόδοξη και σκληρή, αργότερα σοφή, γεμάτη αυτογνωσία και συμπόνια για όλους, ακόμα και για τους ανθρώπους που θα σταθούν αιτία της καταστροφής της, όπως και του δάσους της. Μόνο που να βιώνεις την οικολογική αυτή καταστροφή από την οπτική γωνία των ίδιων των δέντρων, σου περνάει το μήνυμα πολύ πιο άμεσα.
Επιμένω, όμως, ότι η αφύπνιση της οικολογικής μας συνείδησης και η εκπαίδευση του λεγόμενου «πράσινου ανθρώπου» που θα σέβεται τη φύση γνωρίζοντας ότι είναι κομμάτι της και όχι κυρίαρχος της, δεν είναι ο μοναδικός στόχος αυτού του βιβλίου.
Είναι μια γενικότερη κριτική της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Υπάρχει ένα έντονο αντιπολεμικό στοιχείο, πράγμα που φαντάζει πολύ επίκαιρο και στις μέρες μας. Η βασίλισσα διεξάγει έναν ολέθριο χημικό πόλεμο με τη βοήθεια τοξικών ουσιών και μυκήτων, εναντίων των βελανιδιών που απειλούν την ύπαρξη της. Στο τέλος όμως συνειδητοποιεί πόσο άδικος είναι ο πόλεμος για τα αθώα θύματα και πόσο μοναχικά είναι το να βρίσκεσαι νικητής στην κορυφή.
Το βιβλίο, όμως, δεν ασχολείται μόνο με την Φυσική ιστορία, αλλά πολλές φορές παρεμβάλλονται διηγήσεις περιστατικών από την ανθρώπινη ιστορία και μυθολογία, κυρίως γεγονότα που αφορούν την Ιρλανδία που είναι η γεωγραφική τοποθέτηση του κειμένου αυτού. Πάντα ιδωμένα όμως από την οπτική γωνία της Τάξου. Θα διαβάσετε για παράδειγμα μια πολύ πρωτότυπη παραλλαγή της ιστορίας του Ρομπέν των Δασών!
Εντύπωση μου έκανε το θρησκευτικό πνεύμα του κειμένου. Ο σεβασμός της φύσης είναι φυσικά το κυρίαρχο στοιχείο, γι’ αυτό και η Τάξος προτιμά την κέλτικη θρησκεία, παρά τη χριστιανική που είναι ανθρωποκεντρική και εντελώς αδιάφορη απέναντι στη Μητέρα Φύση. Άλλωστε ο χριστιανισμός γίνεται αιτία του θανάτου της βασίλισσας, όταν μερικοί μοναχοί αποφασίζουν να την κόψουν για να μπορέσουν να χτίσουν ένα αβαείο στη θέση της.
Όση κριτική και αν ασκεί όμως το κείμενο, στο τέλος παραμένει αισιόδοξο και η Τάξος εναποθέτει την ελπίδα της στους λίγους ιδεολόγους-αγνούς ανθρώπους στους οποίους απευθύνεται και η ιστορία της. Το βιβλίο κλείνει με την ελπίδα της ύπαρξης μιας ανώτερης και πιο εξευγενισμένης ανθρωπότητας που θα δημιουργήσει ένα καλύτερο κόσμο, όπου οι νόμοι της Μητέρας Φύσης θα είναι εντελώς διαφορετικοί. Έναν κόσμο όπου ο ανταγωνισμός, η επικράτηση του ισχυρότερου και η φυσική επιλογή θα θεωρούνται αφύσικα. Έναν κόσμο όπου θα κυριαρχεί η αγάπη και η αρμονία. Έναν κόσμο όπου όλοι θα μπορούν να συνυπάρχουν, χωρίς εχθρότητα και ιμπεριαλιστικές διαθέσεις.
Τώρα κάποιος ίσως αντικρούσει πως κάτι τέτοιο φαντάζει σουρεαλιστικό. Η αλήθεια είναι ότι η απλή γραφή και ο διάσπαρτος λυρισμός του κειμένου, ίσως φανούν κουραστικά σε μερικούς αναγνώστες. Από την άλλη, όμως, αξίζει να προσπαθήσουμε για κάτι καλύτερο, αντί να αποδεχτούμε τον τωρινό τρόπο ζωής επειδή έτσι έχουμε συνηθίσει, επειδή έτσι έχουμε μάθει.

Ατελείς Σκέψεις

Τις τελευταίες μέρες πάσχω από οξεία έλλειψη έμπνευσης… και συγκέντρωσης επίσης. Παρόλο που νιώθω αρκετά δραστήρια και γεμάτη όρεξη, δεν βρίσκω τον κατάλληλο τρόπο να διοχετεύσω την ενέργεια μου αυτή.
Το σωστό θα ήταν να στρωθώ επιτέλους στο διάβασμα, μιας και η τελευταία εξεταστική πριν το πολυπόθητο πτυχίο πλησιάζει επικίνδυνα (αν δεν κάνουμε καταλήψεις πάλι…. Όχου τι κάθομαι και με αυτογρουσουζευώ;!). Κάνω όμως οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό. Μέχρι και σε αγώνες καρτ συμμετείχα!
Το πρόβλημα είναι πως ξεκινάω κάτι, αλλά μετά από πέντε λεπτά το βαριέμαι και τα αφήνω όλα στη μέση. Θέλω για παράδειγμα να γράψω ένα ποστ, αλλά δε βρίσκω θέμα. Κάθομαι όλο το πρωί και στύβω το κεφάλι μου, αλλά οι σκέψεις μου ταξιδεύουν αλλού και είναι και αυτό το μυαλό μου άτιμο, αν αρχίσει τις βόλτες, άντε να το μαζέψεις μετά!
Χρειάζομαι μια πυξίδα, αλλιώς θα χαθώ. Νιώθω σαν να είμαι σε πολλά μέρη ταυτόχρονα, αλλά κανένα δεν είναι αυτό που αναζητώ. Βέβαια είναι πολύ πιθανό, αυτό που επιθυμώ, να είναι μια ψευδαίσθηση. Δεν ξέρω καν αν αισθάνομαι χαρούμενη ή μελαγχολική, αγχωμένη ή ήρεμη, ψυχικά γεμάτη ή κενή. Νομίζω πως η απάντηση βρίσκεται μπροστά μου, μα εγώ δεν θέλω να τη δω. Ίσως να χρειάζεται να επισκεφτώ τον οφθαλμίατρο να δω αν ανέβηκε καθόλου η μυωπία μου.
Τα απλά πράγματα φέρνουν την ευτυχία, αλλά καμιά φορά χάνουμε την μπάλα γιατί θαμπωνόμαστε από τα πολλά. Βλέπω πολύ κοντινούς μου ανθρώπους να έχουν το ίδιο πρόβλημα. Η ευτυχία να είναι εκεί μπροστά τους και αυτοί να επιλέγουν να κάνουν ένα βήμα πίσω. Μήπως κάνω κι εγώ το ίδιο αυτή τη στιγμή; Μήπως με τρομάζουν οι ευθύνες, οι μάχες που πρέπει να δώσω;
Χθες είχα άσχημη διάθεση όλη μέρα, παρόλο που βρισκόμουν σε ένα πολύ όμορφο μέρος. Στο αυτοκίνητο καθώς γυρνούσαμε, ένας από τους φίλους μου έκανε μια κίνηση ακριβώς μπροστά από το μέτωπο μου, σαν να άρπαξε κάτι και μετά άνοιξε την παλάμη του και έκανε σαν να πετάει ένα αντικείμενο έξω από το παράθυρο!
«Τι κάνεις;» τον ρώτησα όλο απορία
«Πέταξα τις έγνοιες σου έξω από το παράθυρο!»
Και πραγματικά, σαν να ένιωσα πιο ελαφριά μετά από αυτό.

Κατεβάζω ρολά

«Βαλίτσα έτοιμη; Για να ξαναδώ τη λίστα…»
Η Μόντρεσορ κοιτάζει με μεγάλη προσοχή τις 6 κόλλες αναφοράς και με το μολυβάκι της βάζει ένα ν σε κάθε τι που έχει καταφέρει να στριμώξει στη βαλίτσα. Τελευταία στιγμή κάτι σημειώνει με τα γνωστά ορνιθοσκαλίσματα-γράμματα της και σιγομουρμουρίζοντας στον εαυτό της λέει:
«χμμμ… να μη ξεχάσω το εισιτήριο…»
Ξαφνικά χτυπάει το κινητό της με το εξής ringtone: I am blue dapa dee dapa die
«Ωχ που το άφησα τώραααααα;»
Η ένταση δυναμώνει καθώς πλησιάζει τη βαλίτσα. Την ανοίγει και σαν ελατήριο πετάγονται τα μισά πράγματα έξω. Τα άλλα μισά τα βγάζει η ίδια η Μοντρεσορ για να βρει το κινητό της… μέχρι που την αδειάζει τελείως αλλά η συσκευή άφαντη. Iam blue dapa dee dapa die… Σηκώνει τη βαλίτσα από το πάτωμα και εκεί ανακαλύπτει το πολυπόθητο κινητό της.
«Παρακαλώ…» Είναι απόκρυψη και στις αποκρύψεις απαντάει πάντα με πιο επίσημο ύφος. Στους γνωστούς λέει ένα απλό «Έλα καλό μου!»
Μόνο που δεν της απαντάει κανείς. Ε μέχρι να το βρει, βαρέθηκε να περιμένει όποιος κι αν ήταν και της το έκλεισε στα μούτρα. Ακολουθεί μια σειρά τηλεφώνων σε σχεδόν όλους τους γνωστούς της (κάποιοι αποκλείονται γιατί είχαν πάρει ήδη τηλέφωνο νωρίτερα) για να ρωτήσει αν ήταν εκείνοι… λες και ο ανώνυμος δεν θα μπορούσε να ξαναπάρει αν πια ήταν κάτι τόσο επείγον.
Τζίφος.
Τα πράγματα ξαναμπαίνουν στη βαλίτσα, αν και όχι όλα.
«Μα καλά πριν πώς τα χώρεσα;» απορεί η Μοντρεσορ και ξύνει σκεφτικά το κεφάλι της.
Ήχος μηνύματος.
Η Μοντρεσορ κοιτάζει αριστερά-δεξιά, μα δεν βρίσκει τίποτα.
«Θα με πάρω τηλ. από το σταθερό για να το εντοπίσω.»
Ακούγεται πάλι κάπου κοντά στη βαλίτσα.
Σηκώνει τη βαλίτσα αλλά το κινητό δεν είναι από κάτω. Αυτή τη φορά κάνει άνω κάτω όλο το δωμάτιο (το οποίο είναι το ίδιο παραγεμισμένο όπως φανταστήκατε πριν να είναι η βαλίτσα). Τελικά αναγκάζεται να ξανανοίξει την βαλίτσα. Το κινητό είναι εκεί μέσα αυτήν τη φορά!
«Δεν ξαναφτιάχνω βαλίτσα! Δεν παίρνω τίποτα μαζί μου! Τέλος!» αγανακτεί η Μοντρεσορ, της οποίας τα μαλλιά έχουν γίνει σαν ένα κουβάρι από άχυρα και η μπλούζα της έχει ξεχειλώσει, θυμίζοντας πλέων περισσότερο σκισμένο καραβόπανο από τα πολλά νευρικά τραβήγματα της ιδιοκτήτριας της. Πάει στα εισερχόμενα του κινητού της και με μεγάλη περιέργεια διαβάζει επιτέλους το sms:
«Ξέρεις μήπως τι καιρό θα κάνει αύριο; Θέλω να πάω για μπάνιο με τον Β. Απάντησε στο δικό μου νούμερο, εγώ σου στέλνω από εδώ γιατί δεν έχα μονάδες. Αλήθεια πριν γιατί δεν το σήκωνες; Πόπη.»

Το blog αυτό θα παραμείνει κλειστό για απροσδιόριστο διάστημα. Μολαταύτα μη διστάσετε να εισέλθετε. Το φως είναι ακριβώς δίπλα από την πόρτα, στα αριστερά. Καφέ έχει στην κουζίνα και μπύρες στο ψυγείο. Τα πατατάκια βρίσκονται στο πάνω πάνω ράφι. Οι χαρτοπετσέτες δυστυχώς τελείωσαν. Feel like home and improvise! Kαι να μου ταΐζετε της αραχνούλες μου, κυρίως τον Στελάρα που τώρα τελευταία είχε τις μαύρες του!

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΑΡΗΓΟΡΙΑΣ

«Έπρεπε να είχες σπουδάσει ψυχολογία!»
«Είσαι η εξομολογήτρια μου!»
«Είσαι η προσωπική μου σύμβουλος!»
Είναι φράσεις τις οποίες ακούω συχνά. Εάν είστε παρατηρητικοί, θα προσέξατε ότι ασκώ τρία διαφορετικά επαγγέλματα:
Της ψυχολόγου, που θεραπεύει ψυχές ή κάνει αναλύσεις ψυχολογιών, συμπεριφορών και προσωπικοτήτων.
Της εξομολογήτριας, όπου κάποιος μπορεί να εμπιστευτεί με απόλυτη εχεμύθεια όσα μυστικά τον/ την βαραίνουν.
Της συμβούλου, όπου κανείς μπορεί να ζητήσει συμβουλές για προσωπικά θέματα έως επαγγελματικά, για το πως να φτιάξει ομελέτα έως πως να κάνει format στον pc, για το που να πάει διακοπές έως τον τρόπο να κατασκευάσει ένα τεχνητό δορυφόρο! Μπορεί για κάποια να μην ξέρω να σου απαντήσω, αλλά σίγουρα θα σε στείλω στο κατάλληλο άτομο.
Το καλύτερο; Δουλεύω τζάμπα! Όχι δεν είμαι κορόιδο (καλά ίσως να είμαι και λίγο, γιατί αν πληρωνόμουν για όλες τις υπηρεσίες μου, ως τώρα θα είχα αγοράσει το δικό μου νησί στον Ειρηνικό!), αλλά μου αρέσει να βοηθάω. Νιώθω απίστευτα μεγάλη ηθική ικανοποίηση, όταν κάνω κάποιον να χαμογελάει.
Αντιμετωπίζω, όμως, ένα σοβαρό πρόβλημα… Όχι, όχι, δεν με πειράζει που το κινητό μου χτυπάει 25 ώρες το 24ώρο, με αποτέλεσμα να εκνευρίζεται καμιά φορά ο συνομιλητής μου, γιατί καταλήγει να χάνει τον ειρμό των σκέψεων του. Να μην αναφερθώ και σε άλλες πιο «τρυφερές» στιγμές, οι οποίες μπορούν να καταστραφούν ανεπανόρθωτα!
Ούτε αποτελεί πρόβλημα για μένα, το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που στρέφονται προς εμένα για κάθε μικρολεπτομέρεια, δεν βλέπουν ότι κάποιες στιγμές νιώθω κι εγώ κάπως μελαγχολική ή το χειρότερο δεν μπορούν να με φανταστούν καν να προσπαθώ η ίδια να βρω απεγνωσμένα-ναι, απεγνωσμένα- μια λύση για κάποιο δικό μου αδιέξοδο.
Μήπως το πρόβλημα μου είναι ότι δεν μπορώ να κάνω ευτυχισμένους όλους τους ανθρώπους γύρω μου; Όχι, ούτε αυτό. Έπαψα από καιρό να είμαι τόσο εγωκεντρική, να νομίζω δηλαδή ότι όλος ο κόσμος εξαρτάται από εμένα! Ούτε αισθάνομαι οίκτο ή λύπη για κάποιον. Είναι ότι χειρότερο για την ήδη πληγωμένη περηφάνια του. Καλύτερα να του δείξεις ότι είσαι κοντά του και ότι προσπαθείς να τον καταλάβεις.
Μα τότε, επιτέλους, ποιο είναι το πρόβλημα μου;;; Θα ήθελα να εξαφανιζόταν όλα τα προβλήματα από προσώπου γης. Έτσι δια μαγείας! Δεν τα θέλω ρε παιδί, και ας μείνω άνεργη από μια δουλειά που μου αρέσει πολύ!

ΚΑΙ ΜΗΝ ΜΟΥ ΠΕΙΤΕ ΟΤΙ ΖΗΤΑΩ ΠΟΛΛΑ, ΓΙΑΤΙ ΘΑ ΠΑΡΩ ΑΥΤΟ ΤΟ ΠΕΙΣΜΑΤΑΡΙΚΟ ΜΟΥ ΥΦΟΣ-ΞΕΡΕΤΕ ΤΩΡΑ ΤΙ ΓΚΡΙΜΑΤΣΕΣ ΚΑΝΟΥΜΕ ΕΜΕΙΣ ΤΑ ΠΑΙΔΑΚΙΑ ΟΤΑΝ ΘΕΛΟΥΜΕ ΚΑΤΙ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΑ ΠΟΛΥ- ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΣΑΣ ΓΛΙΤΩΝΕΙ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΑ… ΓΕΛΙΑ!!!

Πρόβλημα Πολιτικοποίησης

Ποτέ μου δεν ασχολήθηκα με την πολιτική, δεν με ενδιέφερε, τη θεωρούσα αφόρητα βαρετή. Έχω κάποιες συγκεχυμένες πληροφορίες για τα διάφορα πολιτεύματα και γνωρίζω ελάχιστα για τις ιδεολογίες του σοσιαλισμού ή του κομμουνισμού.
Ο κυριότερος λόγος που συμβαίνει αυτό ήταν ότι από μικρή έβλεπα στην τηλεόραση κάποιους γέρους που οι περισσότεροι έμοιαζαν με μούμιες και αποθαρρυνόμουν. Ο καθένας τους έκανε έναν μακροσκελέστατο βαρετό μονόλογο (και έβλεπα ότι δεν ήταν μονάχα δική μου αίσθηση αυτή, αλλά και ότι οι άλλες μούμιες έβαζαν διακριτικά το χέρι τους μπροστά από το στόμα τους για να μην φανεί το χασμουρητό). Έπειτα αν ήσουν τυχερός/η κάποιος θα διαμαρτύρονταν με έντονες φωνές για τα λεγόμενα του ομιλητή, με αποτέλεσμα να ξυπνήσεις λίγο ή διαφορετικά θα ανέβαινε στο βήμα ο επόμενος βουλευτής. Η βουλή για μένα ήταν ένα πολύ καλό νανούρισμα. Βέβαια, στις μέρες μας, εκτός από μούμιες υπάρχουν και αιθέριες υπάρξεις, αλλά οι λόγοι τους παραμένουν το ίδιο κενοί.
Δεν μπορούσα να καταλάβω την αξία της πολιτικής, ούτε και τη χρησιμότητα της, αφού δεν έβλεπα τον κόσμο να καλυτερεύει. Εξάλλου, η σημερινή παιδεία, δεν δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην πολιτικοποίηση των νέων.
Αργότερα έτυχε να διαβάσω αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και εκείνοι με έκαναν να αλλάξω γνώμη. Οι αρχαίοι πίστευαν πως η μη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά οδηγεί στην ανομία και αυτή στην κατάλυση της δημοκρατίας και την γέννηση της τυραννίας (Ιάμβλιχος, Προτρεπτικός εις φιλοσοφίαν). Γι’ αυτό έδιναν πολύ μεγάλη σημασία στην πολιτική παιδεία των νέων. Σκεφτείτε το. Στις μέρες μας οι πολίτες μιας χώρας συμμετέχουν όλο και λιγότερο στα πολιτικά δρώμενα με αποτέλεσμα οι κυβερνήσεις να εκμεταλλεύονται την αδράνεια των πολιτών και να θεσπίζουν νόμους που ζημιώνουν και περιορίζουν τα δικαιώματα τους. Καλύτερο παράδειγμα τα μέτρα κατά της τρομοκρατίας στην Αμερική. Ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του αναφέρει πως η δημοκρατία δεν είναι έργο της τύχης, αλλά της επιστήμης και θέλησης των πολιτών. Η δημοκρατία, λοιπόν, είναι ευθύνη όλων μας.
Καλούμαι λοιπόν, να ψηφίσω (από τα λίγα άμεσα μέτρα που έχει πλέων ο απλός πολίτης για να ακουστεί η φωνή του). Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ένα άβουλο ων, χωρίς άποψη. Φυσικά και έχω άποψη και ψάχνω στα σύγχρονα κόμματα κάτι για να ταυτιστώ. Μα δεν τα έχω καταφέρει ως τώρα, και εγώ δύσκολα εντάσσομαι σε μια ομάδα, αν δεν με αντιπροσωπεύει απόλυτα. Άλλωστε έχω καταλάβει ότι μόλις ενταχθείς, αυτόματα όλοι όσοι δεν ανήκουν στην ομάδα σου, είναι οι «άλλοι», οι «διαφορετικοί» και στη χειρότερη περίπτωση οι «κακοί» και οι «εχθροί».
Οι γονείς μου, όμως, με μεγάλωσαν να εκτιμώ τη διαφορετικότητα του άλλου και να τη σέβομαι. Μου έδειξαν τα οφέλη της διαφορετικότητας γιατί αυτή ανοίγει τους ορίζοντες σου και σε κάνει να έχεις μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του κόσμου. Για να γίνει ο κόσμος καλύτερος χρειαζόμαστε την ποικιλία γιατί αυτή οδηγεί στην εξέλιξη (μέχρι και ο Δαρβίνος το επεσήμανε αυτό, αν και εκείνος περιορίστηκε στην βιολογική εξέλιξη). Φυσικά θα πρέπει πρώτα να αποδεχτούμε την πολυφωνία σκέψεων και ιδεολογιών και να μάθουμε να την κατανοούμε και να την επιθυμούμε. Αυτό βέβαια δεν ισχύει μόνο για την πολιτική, αλλά σε όλους τους τομείς της κοινωνίας, όπου υπάρχουν κατηγοριοποιήσεις, όπως η θρησκεία, ο αθλητισμός κ.α.
Είπαμε, όμως, ότι δεν είναι καλό να μην ανήκουμε πουθενά γιατί έτσι δε συμμετέχουμε στα κοινωνικά δρώμενα, πράγμα που μπορεί να αποβεί εις βάρος μας. Από την άλλη, όταν ανήκεις κάπου, αποκλείεις όλους τους άλλους. Και διερωτώμαι τώρα εγώ: δεν γίνεται να υποστηρίζω μια ιδέα, αλλά ταυτόχρονα να συνδιαλέγομαι και να μοιράζομαι τις σκέψεις μου με όλους τους υπόλοιπους; Αυτό δεν είναι ο ορισμός της δημοκρατίας; Να ακούγονται όλες οι γνώμες και να μπορεί ο καθένας να συμμετέχει ενεργά στην λήψη των αποφάσεων;